در بازار کریپتو، احساسات و هیجانات نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری‌های معامله‌گران ایفا می‌کنند. دو احساس اصلی که بازار را تحت تأثیر قرار می‌دهند، ترس و طمع هستند.
وارن بافت، سرمایه‌گذار افسانه‌ای، در سال ۱۹۸۶ در نامه‌ای به سهامداران برکشایر هاتاوی نوشت: «ما سعی می‌کنیم زمانی که دیگران حریص هستند، محتاط باشیم و تنها زمانی که دیگران ترسیده‌اند، حریص باشیم.» این جمله معروف نشان‌دهنده اهمیت درک احساسات جمعی بازار و حرکت برخلاف آن است.
شاخص ترس و طمع با ترکیب چندین معیار مختلف، یک عدد بین ۰ تا ۱۰۰ را نمایش می‌دهد که نشان‌دهنده وضعیت احساسی بازار است. در این مقاله به بررسی جامع شاخص ترس و طمع در بازار ارزهای دیجیتال، نحوه محاسبه آن، روش‌های تفسیر و کاربرد عملی این شاخص در معاملات می‌پردازیم و با مثال‌های واقعی از بازار، نحوه استفاده صحیح از این ابزار تحلیلی را آموزش می‌دهیم.
این مقاله توسط تحلیل‌گر بازار مالی
امیرحسین پیروزی
تأیید شده است.
لطفا قبل از انجام معامله، آموزش‌های لازم را بگذرانید.
شاخص ترس و طمع چیست؟
شاخص ترس و طمع
شاخص ترس و طمع یک ابزار تحلیلی قدرتمند است که وضعیت احساسی حاکم بر بازار ارزهای دیجیتال را اندازه‌گیری می‌کند. این شاخص با جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مختلف مرتبط با احساسات بازار، یک نمره عددی ساده بین ۰ تا ۱۰۰ ارائه می‌دهد که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند درک بهتری از وضعیت روانی حاکم بر بازار داشته باشند و بهترین زمان معامله ارز دیجیتال را پیدا کنند.
در این مقیاس، اعداد به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
۰ تا ۲۴: ترس شدید
۲۵ تا ۴۹: ترس
۵۰: خنثی
۵۱ تا ۷۴: طمع
۷۵ تا ۱۰۰: طمع شدید
زمانی که شاخص ترس و طمع عدد پایینی را نشان می‌دهد (بین ۰ تا ۲۴)، به این معناست که ترس شدیدی در بازار حاکم است. در این شرایط، اکثر سرمایه‌گذاران نگران کاهش بیشتر قیمت‌ها هستند و تمایل به فروش دارایی‌های خود دارند. این وضعیت می‌تواند نشان‌دهنده یک فرصت خرید باشد، زیرا وقتی ترس به اوج خود می‌رسد، احتمالاً افراد زیادی برای فروش باقی نمانده‌اند.
در نقطه مقابل، وقتی شاخص ترس و طمع عدد بالایی را نشان می‌دهد (بین ۷۶ تا ۱۰۰)، نشان‌دهنده طمع شدید در بازار است. در این حالت، اکثر سرمایه‌گذاران با ترس از دست دادن فرصت (FOMO) اقدام به خرید می‌کنند. این وضعیت می‌تواند هشداری برای احتمال برگشت قیمت‌ها به سمت پایین باشد، زیرا وقتی اکثریت بازار حریص هستند، ممکن است خریداران کمتری برای ادامه روند صعودی باقی مانده باشند.
منطق اصلی پشت این شاخص بر این اساس است که وقتی همه معامله‌گران دیدگاه مشابهی نسبت به جهت بازار دارند، احتمالاً روند فعلی به نقطه اوج خود رسیده است. به عبارت دیگر، زمانی که ترس یا طمع به حد افراطی می‌رسد، احتمال تغییر جهت بازار افزایش می‌یابد.
این شاخص برای اولین بار توسط CNN Money برای بازار سهام طراحی شد، اما به دلیل تفاوت‌های اساسی بین بازار ارزهای دیجیتال و سهام، نسخه‌های تخصصی آن برای بازار کریپتو توسعه یافت. یکی از معروف‌ترین این نسخه‌ها توسط وبسایت Alternative.me ارائه شده که به طور خاص برای تحلیل احساسات در بازار بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال طراحی شده است.
وبسایت Alternative.me
نحوه محاسبه شاخص ترس و طمع
شاخص ترس و طمع در بازار ارزهای دیجیتال با ترکیب شش فاکتور اصلی محاسبه می‌شود.
شاخص ترس و طمع در بازار ارزهای دیجیتال با ترکیب شش فاکتور اصلی محاسبه می‌شود که هر کدام وزن متفاوتی در محاسبه نهایی دارند.
نوسانات بازار با ۲۵ درصد وزن، مهم‌ترین فاکتور در محاسبه این شاخص است. این معیار، نوسانات فعلی قیمت و حداکثر کاهش قیمت را نسبت به میانگین ۳۰ و ۹۰ روزه مقایسه می‌کند. افزایش غیرعادی نوسانات معمولاً نشان‌دهنده بازار ترسیده است. به عبارت دیگر، هر چه نوسانات بیشتر باشد، میزان ترس در بازار بالاتر است.
مومنتوم و حجم معاملات نیز ۲۵ درصد دیگر از وزن شاخص ترس و طمع را به خود اختصاص می‌دهد. این بخش، حجم معاملات و قدرت روند فعلی را با میانگین ۳۰ و ۹۰ روزه مقایسه می‌کند. حجم معاملات بالاتر در بازار صعودی نشان‌دهنده حریص بودن بازار است. این معیار به خصوص برای شناسایی روندهای قوی و پایدار در بازار مفید است.
احساسات شبکه‌های اجتماعی ۱۵ درصد از محاسبات را شامل می‌شود. در این بخش، توییت‌ها و پست‌های مرتبط با بیت کوین در شبکه‌های اجتماعی تحلیل می‌شوند. تعداد پست‌ها، هشتگ‌ها و میزان تعامل کاربران با این محتوا بررسی می‌شود. نرخ تعامل بالا معمولاً نشان‌دهنده رفتار حریصانه در بازار است.
نظرسنجی‌ها نیز ۱۵ درصد دیگر از وزن شاخص ترس و طمع را تشکیل می‌دهند. البته باید توجه داشت که در زمان نگارش این مقاله، این بخش موقتاً متوقف شده است. قبلاً این نظرسنجی‌ها به‌صورت هفتگی از سرمایه‌گذاران در مورد درک آن‌ها از وضعیت بازار انجام می‌شد و تا ۳۰۰۰ شرکت‌کننده داشت.
دامیننس بیت کوین در بازار ۱۰ درصد از محاسبات را شامل می‌شود. افزایش دامیننس بیت کوین معمولاً ناشی از ترس است، زیرا سرمایه‌گذاران تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال ریسکی‌تر دارند. در مقابل، کاهش دامیننس بیت کوین نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران رویکرد ریسک‌پذیرتری در پیش گرفته‌اند و طمع بر رفتار آن‌ها غالب است.
روندهای جستجو در گوگل ۱۰ درصد باقی‌مانده از وزن شاخص ترس و طمع را تشکیل می‌دهد. تغییرات در حجم جستجوهای مرتبط با بیت کوین می‌تواند نشان‌دهنده احساسات عمومی باشد. برای مثال، می‌توانید روند جستجوی عبارت «چگونه بیت کوین بخریم» را بررسی کنید که در سال ۲۰۱۷ به اوج خود رسید و از آن زمان روند نزولی داشته است.
تمام این اطلاعات به‌صورت روزانه جمع‌آوری و تحلیل می‌شوند تا نمره نهایی شاخص ترس و طمع را تشکیل دهند. این نمره هر روز به‌روزرسانی می‌شود تا تصویری دقیق از احساسات فعلی بازار ارائه دهد.
شاخص ترس و طمع یک ابزار تحلیلی قدرتمند است که وضعیت احساسی حاکم بر بازار ارزهای دیجیتال را اندازه‌گیری می‌کند.
تفسیر شاخص ترس و طمع
در شرایط ترس شدید (اعداد ۰ تا ۲۴)، بازار در وضعیت بسیار نزولی قرار دارد.
تفسیر صحیح شاخص ترس و طمع نیازمند درک عمیق از بافت و شرایط بازار است. این شاخص باید در کنار سایر عوامل و با توجه به شرایط کلی بازار مورد تحلیل قرار گیرد. برای مثال، وقتی شاخص ترس شدید را نشان می‌دهد، این امر لزوماً به معنای فرمان خرید نیست، بلکه باید دلایل این ترس و اهمیت آن را بررسی کرد.
در شرایط ترس شدید (اعداد ۰ تا ۲۴)، بازار در وضعیت بسیار نزولی قرار دارد و سرمایه‌گذاران نگران کاهش بیشتر قیمت‌ها هستند. در این شرایط، احتمال اینکه بازار بیش از حد فروخته شده باشد زیاد است، زیرا افراد کمتری برای فروش باقی مانده‌اند. این امر می‌تواند نشان‌دهنده یک فرصت خرید باشد، به خصوص اگر با سطوح حمایتی تاریخی یا سایر سیگنال‌های تکنیکال همراه شود.
در نقطه مقابل، زمانی که شاخص طمع شدید را نشان می‌دهد (اعداد ۷۶ تا ۱۰۰)، اکثر سرمایه‌گذاران در حال خرید هستند و FOMO (ترس از دست دادن) بر بازار حاکم است. در این شرایط، احتمال اینکه بازار بیش از حد خریداری شده باشد بالاست و ممکن است خریداران کمتری برای ادامه روند صعودی باقی مانده باشند. این می‌تواند نشانه‌ای برای احتیاط بیشتر و احتمال برگشت قیمت‌ها باشد.
برای تفسیر دقیق‌تر شاخص ترس و طمع، باید به سوالات کلیدی زیر توجه کرد:
آیا واکنش بازار به اخبار و وقایع منطقی است یا بیش از حد احساسی؟
اگر ترس یا طمع ناشی از خبری خاص است، آیا این خبر تهدیدی اساسی برای بیت کوین محسوب می‌شود؟
آیا سطح فعلی شاخص ترس و طمع با سطوح مهم تکنیکال همخوانی دارد؟
آیا بازار برای مدت طولانی در وضعیت ترس یا طمع قرار داشته و اکنون به نقطه اوج رسیده است؟
آیا بازار فاکتورهای بنیادی مهمی را نادیده گرفته است؟
نکته مهم دیگر در تفسیر شاخص، توجه به واکنش بازار به اخبار است. در شرایط ترس شدید، اگر بازار به اخبار منفی واکنش کمتری نشان دهد، می‌تواند نشانه‌ای از خستگی فروشندگان و احتمال تغییر روند باشد. به همین ترتیب، در شرایط طمع شدید، اگر بازار به اخبار مثبت واکنش ضعیفی نشان دهد، می‌تواند هشداری برای اتمام روند صعودی باشد.
باید توجه داشت که شاخص ترس و طمع بیشتر برای تحلیل‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت مفید است و برای تحلیل‌های بلندمدت کارایی کمتری دارد. در یک روند بلندمدت صعودی یا نزولی، ممکن است چندین دوره ترس و طمع را مشاهده کنیم. این نوسانات می‌تواند برای معامله‌گران نوسانی (Swing Traders) فرصت‌های خوبی ایجاد کند.
همچنین مهم است که این شاخص را به تنهایی مبنای تصمیم‌گیری قرار ندهیم. شاخص ترس و طمع باید در کنار تحلیل‌های تکنیکال، بنیادی و سایر شاخص‌های سنتیمنتال (احساسی) مورد استفاده قرار گیرد تا تصویر جامع‌تری از وضعیت بازار به دست آید.
یکی از رایج‌ترین استراتژی‌ها در استفاده از این شاخص، خرید تدریجی در زمان ترس شدید و فروش تدریجی در زمان طمع شدید است.
استفاده از شاخص ترس و طمع در معاملات نیازمند درک صحیح از نحوه عملکرد آن و ترکیب آن با سایر روش‌های تحلیلی است. این شاخص می‌تواند به‌عنوان یک ابزار کمکی برای شناسایی نقاط ورود و خروج احتمالی مورد استفاده قرار گیرد، اما نباید تنها معیار تصمیم‌گیری باشد.
یکی از رایج‌ترین استراتژی‌ها در استفاده از این شاخص، خرید تدریجی در زمان ترس شدید و فروش تدریجی در زمان طمع شدید است. برای مثال، زمانی که بیت کوین در یک روند نزولی چند هفته‌ای قرار دارد و حجم معاملات در حال افزایش است، اگر یک خبر منفی درباره اقتصاد آمریکا باعث سقوط شدید قیمت شود و شاخص به محدوده ترس شدید (مثلاً عدد ۸) برسد، می‌تواند نشانه‌ای برای شروع خرید تدریجی باشد.
برای استفاده مؤثر از شاخص در معاملات، باید به چند نکته کلیدی توجه کرد:
همگرایی با سایر شاخص‌ها: بهتر است زمانی وارد معامله شویم که چندین شاخص و عامل تأییدکننده تحلیل ما باشند. برای مثال، اگر شاخص ترس و طمع عدد پایینی را نشان می‌دهد، RSI واگرایی صعودی دارد و حجم معاملات به اوج رسیده است، احتمال موفقیت معامله بیشتر خواهد بود.
بررسی ناهنجاری‌ها: مواردی که شاخص ترس و طمع به یک سمت حرکت می‌کند اما قیمت واکنش متناسب نشان نمی‌دهد می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار ما قرار دهد. این واگرایی‌ها گاهی می‌تواند پیش‌درآمد حرکات بزرگ‌تر در بازار باشد.
مدیریت اندازه معاملات: کاهش حجم معاملات در شرایط نامطمئن می‌تواند به کنترل بهتر احساسات کمک کند. معامله‌گران موفق معمولاً در زمان ترس شدید، با حجم کمتر شروع به خرید می‌کنند و به تدریج موقعیت خود را افزایش می‌دهند.
برای درک بهتر کاربرد عملی شاخص ترس و طمع، می‌توان به مثال زیر توجه کرد:
فرض کنید بیت کوین پس از یک روند نزولی طولانی به سطح حمایت مهمی رسیده است. شاخص ترس و طمع عدد ۸ را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده ترس شدید است. در این شرایط، معامله‌گر موارد زیر را بررسی می‌کند:
آیا خبری که باعث ترس شده تأثیر بنیادی بر بیت کوین دارد؟
آیا حجم معاملات به اوج رسیده است؟
آیا واگرایی مثبت در اندیکاتورها مشاهده می‌شود؟
آیا بازار نسبت به اخبار منفی جدید واکنش کمتری نشان می‌دهد؟
اگر پاسخ به این سوالات مثبت باشد، معامله‌گر می‌تواند با حجم کم شروع به خرید کند و در صورت تأیید تحلیل، به تدریج حجم خرید را افزایش دهد.
برای درک بهتر عملکرد شاخص ترس و طمع در شرایط واقعی بازار، بررسی چند نمونه تاریخی می‌تواند مفید باشد.
بحران کووید-۱۹ (مارس ۲۰۲۰): در ۱۴ مارس ۲۰۲۰، در اوج بحران کرونا، شاخص ترس و طمع به عدد ۸ رسید که یکی از پایین‌ترین اعداد ثبت شده در تاریخ این شاخص بود. این عدد تنها یک بار در سال ۲۰۱۹ پایین‌تر رفته بود. جالب اینجاست که کف قیمتی بیت کوین دقیقاً یک روز قبل، در ۱۳ مارس، در حدود ۴,۰۰۰ دلار ثبت شد. این قیمت برای بیش از چهار سال، پایین‌ترین قیمت بیت کوین باقی ماند. واکنش شدید بازار به پاندمی کرونا بیشتر ناشی از ترس عمومی در تمام بازارهای مالی و حرکت سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های امن بود، نه ضعف ذاتی بیت کوین.
اوج قیمتی ۲۰۱۹: در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۹، پس از یک روند صعودی قوی که بیت کوین را به حدود ۱۴,۰۰۰ دلار رساند، شاخص ترس و طمع به عدد ۹۵ رسید که بالاترین رقم ثبت شده از زمان شروع محاسبه شاخص ترس و طمع در فوریه ۲۰۱۸ بود. این نقطه دقیقاً با سقف قیمتی بیت کوین در سال ۲۰۱۹ مطابقت داشت. جالب اینجاست که بیت کوین تا نوامبر ۲۰۲۰، یعنی حدود ۱۷ ماه بعد، نتوانست دوباره به این سطح قیمتی برسد.
مشاهدات مهم از این مثال‌ها:
همزمانی با سطوح تکنیکال: در هر دو مورد، سیگنال‌های شاخص ترس و طمع با سطوح مهم تکنیکال همراه بود. در مورد کف قیمتی مارس ۲۰۲۰، قیمت به یک سطح حمایتی تاریخی رسیده بود و در مورد سقف ۲۰۱۹، قیمت در برخورد با یک مقاومت مهم متوقف شد.
اهمیت حجم معاملات: در هر دو مورد، حجم معاملات به طور قابل توجهی افزایش یافته بود که نشان‌دهنده تسلیم شدن یک طرف بازار بود.
واکنش به اخبار: در مورد کف قیمتی ۲۰۲۰، هرچند اخبار کرونا بسیار منفی بود، اما تأثیر بنیادی بر ماهیت بیت کوین نداشت و همین موضوع به برگشت سریع قیمت‌ها کمک کرد.
زمان تشکیل الگو: در هر دو مورد، رسیدن شاخص ترس و طمع به مقادیر حدی پس از یک روند طولانی و قوی در جهت مخالف اتفاق افتاد. این امر نشان می‌دهد که احتمال برگشت قیمت زمانی بیشتر است که شاخص ترس و طمع پس از یک روند قوی به مقادیر حدی می‌رسد.
کلام پایانی
شاخص ترس و طمع یکی از ابزارهای مهم برای سنجش احساسات حاکم بر بازار ارزهای دیجیتال است. این شاخص با ترکیب شش فاکتور کلیدی شامل نوسانات، حجم معاملات، احساسات شبکه‌های اجتماعی، نظرسنجی‌ها، دامیننس بیت کوین و روندهای جستجو در گوگل، عددی بین ۰ تا ۱۰۰ ارائه می‌دهد که می‌تواند به معامله‌گران در شناسایی نقاط احتمالی برگشت بازار کمک کند.
استفاده مؤثر از این شاخص مستلزم ترکیب آن با سایر روش‌های تحلیلی است. معامله‌گران موفق از این شاخص در کنار تحلیل‌های تکنیکال، بنیادی و حجم معاملات استفاده می‌کنند و تصمیمات خود را تنها بر اساس این شاخص نمی‌گیرند. همچنین، توجه به واکنش بازار به اخبار در زمان رسیدن شاخص به مقادیر حدی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار معامله‌گران قرار دهد.
تجربه تاریخی نشان داده که این شاخص در شناسایی نقاط مهم بازار، مانند کف قیمتی مارس ۲۰۲۰ و سقف قیمتی ژوئن ۲۰۱۹، عملکرد قابل قبولی داشته است. با این حال، باید به خاطر داشته باشید که هیچ شاخصی به تنهایی نمی‌تواند آینده بازار را با قطعیت پیش‌بینی کند.
آیا شاخص ترس و طمع برای معاملات کوتاه‌مدت مناسب است؟
شاخص ترس و طمع بیشتر برای معاملات میان‌مدت و شناسایی روندهای کلی بازار مناسب است. در معاملات کوتاه‌مدت و روزانه، نوسانات قیمت بیشتر تحت تأثیر عوامل تکنیکال و جریان نقدینگی قرار دارند و این شاخص ممکن است نتواند واکنش‌های سریع و کوتاه‌مدت بازار را به خوبی پیش‌بینی کند.
چرا گاهی با وجود رسیدن شاخص به محدوده ترس شدید، قیمت همچنان کاهش می‌یابد؟
رسیدن شاخص به محدوده ترس شدید به معنای پایان قطعی روند نزولی نیست. گاهی اوقات، عوامل بنیادی منفی یا فشار فروش نهادی می‌تواند باعث تداوم روند نزولی شود. این شاخص تنها نشان می‌دهد که احساسات منفی به اوج خود رسیده و احتمال برگشت افزایش یافته است، اما زمان دقیق برگشت را مشخص نمی‌کند.
آیا می‌توان با استفاده از این شاخص استراتژی معاملاتی خودکار طراحی کرد؟
طراحی یک استراتژی معاملاتی خودکار تنها بر اساس شاخص ترس و طمع توصیه نمی‌شود. این شاخص باید به‌عنوان یک فیلتر یا تأییدکننده در کنار سایر شاخص‌ها و استراتژی‌ها استفاده شود. برای طراحی یک سیستم معاملاتی خودکار، بهتر است از ترکیبی از شاخص‌های تکنیکال، حجم معاملات و سایر معیارهای کمّی استفاده شود.
تیم تحریریه ارز دیجیتال کدام بروکر، متشکل از گروهی از متخصصان، تحلیلگران و نویسندگان حرفه‌ای بازار کریپتو است. تیم ما در زمینه بلاکچین، رمزارزها و دنیای مالی غیرمتمرکز (DeFi) فعالیت دارند و اینجا هستیم تا پیچیدگی‌های دنیای ارز دیجیتال را برای شما ساده و قابل‌فهم کنیم و برای شما محتوایی تولید کنیم که علاوه بر کاربردی بودن، به رشد اطلاعات شما هم کمک کند.
