قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت(Smart Contract) نوعی قرارداد دیجیتالی است که پس از استقرار در شبکه بلاک چین، به هیچ وجه قابل توقف یا تغییر نیست. این قراردادها در بستر بلاکچین عمل کرده و به دلیل شفافیت، امنیت و غیرقابل تغییر بودن، کاربردهای گستردهای دارند. این مقاله به پاسخ سوال Smart contractچیست؟ میپردازد.
این مقاله توسط تحلیلگر بازار مالی
امیرحسین پیروزی
تأیید شده است.
لطفا قبل از انجام معامله، آموزشهای لازم را بگذرانید.
قرارداد هوشمند(Smart Contract) چیست؟
قرارداد هوشمند(Smart Contract) برنامهای است که روی بلاک چین ذخیره میشود و بهصورت خودکار و بدون نیاز به واسطه یا تایید شخص ثالث، در صورت تحقق شرایط از پیش تعیینشده، اجرا میگردد. ایده این قراردادها نخستین بار توسط نیک زابو(Nick Szabo) در سال ۱۹۹۴ مطرح شد.
قراردادهای هوشمند به گونهای طراحی میشوند که پس از اجرا، همه طرفین بتوانند از صحت و درستی فرآیند اجرا اطمینان حاصل کنند و نیاز به وجود واسطه را از بین ببرند. یکی از جذابیتهای اصلی این قراردادها این است که پس از اجرا، حتی توسعهدهندهی آن نیز نمیتواند مانع اجرای آن شود، مگر اینکه از قبل راهحلی برای توقف آن در نظر گرفته باشد. این ویژگی باعث میشود همه طرفین به درستی اجرای قرارداد اطمینان کامل داشته باشند.
هدف نیک زابو از ارائه این ایده، انتقال عملکرد تراکنشهای الکترونیکی به فضای دیجیتال و حذف نیاز به واسطهها بود. بعدها، شبکه اتریوم(Ethereum)، که توسط ویتالیک بوترین(Vitalik Buterin) ایجاد شد، به عنوان اولین پلتفرم اختصاصی برای اجرای قراردادهای هوشمند شناخته شد و این مفهوم را به سطح جدیدی ارتقا داد.
قرارداد هوشمند نوعی قرارداد دیجیتالی در شبکه بلاک چین است
قرارداد هوشمند چگونه کار می کند؟
فرآیند عملکرد قرارداد هوشمند به این صورت است:
تعریف شروط و کدنویسی: ابتدا شروط قرارداد توسط طرفین تعیین شده و به زبان برنامهنویسی مانند Solidity نوشته میشود. این کد شامل مجموعهای از “اگر-آنگاه” (If-Then) است.
استقرار در بلاکچین: قرارداد به یک بلاکچین مانند اتریوم ارسال و منتشر میشود. پس از استقرار، اطلاعات آن در شبکه غیرمتمرکز ذخیره میشود.
ورودیها و رویدادها: هنگامی که شرایط از پیش تعیینشده مانند پرداخت، تاریخ مشخص یا رخداد خاصی تأمین شوند، قرارداد هوشمند به صورت خودکار فعال میشود.
اجرا و ثبت تراکنش: قرارداد بدون نیاز به واسطه عمل میکند و تراکنشها یا عملیات توافقشده را اجرا کرده و نتیجه را در بلاکچین ثبت میکند.
تعریف شروط و کدنویسی، استقرار در بلاکچین، ورودی ها و رویدادها، اجرا و ثبت تراکنش از فرآیند های عملکرد قرارداد هوشمند می باشد.
ویژگی های اصلی Smart contract چیست؟
قراردادهای هوشمند چند ویژگی کلیدی دارند که آنها را از قراردادهای سنتی متمایز میکند:
خود اجرایی: قراردادهای هوشمند به طور خودکار اجرا میشوند و نیازی به دخالت انسان ندارند.
شفافیت: تمام شرایط و اجرای قرارداد در بلاکچین ثبت میشود و برای همه قابل مشاهده است.
امنیت: دادههای قراردادهای هوشمند در بلاکچین رمزنگاری میشوند و تغییر آنها تقریبا غیرممکن است.
غیرقابل تغییر بودن: پس از اجرای قرارداد، شرایط آن قابل تغییر نیستند و این باعث افزایش اعتماد بین طرفین میشود.
عملکرد قرارداد هوشمند (Smart Contract) بر پایه فناوری بلاکچین است که امکان اجرای خودکار توافقات را فراهم میکند. این قراردادها به صورت کدهای برنامهنویسی شده در بلاکچین ثبت میشوند و هیچ تغییری پس از ثبت امکانپذیر نیست.
کلاهبرداری با استفاده از Smart contract چیست؟
قراردادهای هوشمند به دلیل ویژگیهایی مانند شفافیت و امنیت، معمولا قابل اعتماد هستند. با این حال، مانند هر فناوری دیگری، میتوانند مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. در ادامه به برخی از روشهای کلاهبرداری با استفاده از Smart contract اشاره میکنیم:
روشهای کلاهبرداری با استفاده از Smart contract
اشکالات در کدنویسی؛
پروژههای تقلبی(Scam Projects)؛
فیشینگ و کلاهبرداریهای اجتماعی؛
اوراکلهای مخرب؛
سوءاستفاده از توکنهای جعلی؛
قراردادهای هوشمند مخرب.
اشکالات در کدنویسی
برخی از قراردادهای هوشمند به دلیل اشکالات در کدنویسی، آسیبپذیر هستند. هکرها میتوانند از این اشکالات سوءاستفاده کرده و وجوه کاربران را سرقت کنند. مثال: حمله به DAO در سال ۲۰۱۶ که منجر به سرقت میلیونها دلار شد.
پروژه های تقلبی(Scam Projects)
برخی از پروژهها با وعدههای دروغین و قراردادهای هوشمند جعلی، کاربران را فریب میدهند. این پروژهها پس از جمعآوری سرمایه، ناپدید میشوند. مثال: پروژههای ICO تقلبی که در سالهای اخیر افزایش یافتهاند.
فیشینگ و کلاهبرداریهای اجتماعی
کلاهبرداران با استفاده از روشهای فیشینگ، اطلاعات خصوصی کاربران مانند کلیدهای خصوصی را سرقت میکنند. سپس از این اطلاعات برای دسترسی به کیف پولها، کلیدها خصوصی و قراردادهای هوشمند استفاده میکنند.
اوراکل های مخرب
اوراکلها دادههای خارجی را به قراردادهای هوشمند منتقل میکنند. اگر اوراکل مخرب باشد، میتواند دادههای نادرست را به قرارداد ارسال کرده و آن را دستکاری کند.
سوء استفاده از توکن های جعلی
برخی از کلاهبرداران توکنهای جعلی ایجاد کرده و آنها را به عنوان داراییهای ارزشمند معرفی میکنند. کاربران با خرید این توکنها، سرمایه خود را از دست میدهند. پس از مدتی، امکان فروش این داراییها وجود نخواهد داشت و هیچ خریداری برای آنان در بازار وجود ندارد.
قراردادهای هوشمند مخرب
برخی از قراردادهای هوشمند به گونهای طراحی شدهاند که پس از دریافت وجوه، آنها را به آدرس دیگری منتقل میکنند. کاربران بدون اطلاع از این موضوع، وجوه خود را از دست میدهند. این نوع کلاهبرداری، بسیار پیچیده بوده و اغلب کاربران، توانایی جلوگیری از این موضوع را ندارند.
راه های جلوگیری از کلاهبرداری قرارداد هوشمند
بررسی کد قرارداد: قبل از استفاده از یک قرارداد هوشمند، کد آن را بررسی کنید یا از متخصصان کمک بگیرید.
تحقیق درباره پروژه: قبل از سرمایهگذاری، درباره پروژه و تیم پشت آن تحقیق کنید.
استفاده از کیف پولهای امن: از کیف پولهای معتبر و امن استفاده کنید و کلیدهای خصوصی خود را به اشتراک نگذارید.
اجتناب از وعدههای غیرواقعی: به پروژههایی که وعده سودهای کلان و غیرواقعی میدهند، اعتماد نکنید.
مزایا و معایب استفاده از Smart contract چیست؟
مزایا
معایب
حذف واسطهها
آسیبپذیری کدها
کاهش هزینهها
عدم انعطافپذیری
افزایش سرعت و دقت
چالشهای قانونی و حقوقی
کاهش ریسک تقلب
وابستگی به فناوری
شفافیت
محدودیت در دسترسی به دادههای خارجی
امنیت بالا
مقیاسپذیری
غیرقابل تغییر بودن
وابستگی به شبکه
مزایای استفاده از قراردادهای هوشمند
Smart contract مزایای زیادی دارند که آنها را به یک فناوری جذاب تبدیل کردهاند:
حذف واسطهها: با حذف واسطهها، هزینههای معاملات کاهش مییابد.
کاهش هزینهها: به دلیل خودکار بودن، هزینههای اداری و اجرایی کم میشود.
افزایش سرعت و دقت: قراردادها به طور خودکار و با سرعت بالا اجرا میشوند و خطای انسانی کاهش مییابد.
کاهش ریسک تقلب: به دلیل شفافیت و امنیت بلاکچین، امکان تقلب در قراردادها بسیار کم است.
معایب و چالش های قراردادهای هوشمند
با وجود مزایای زیاد، Smart contract معایبی نیز دارند:
آسیبپذیری کدها: اگر کدهای قرارداد اشکال داشته باشند، ممکن است منجر به مشکلات جدی شوند.
عدم انعطافپذیری: پس از اجرای قرارداد، تغییر شرایط آن بسیار دشوار است.
چالشهای قانونی و حقوقی: در بسیاری از کشورها، قوانین مشخصی برای قراردادهای هوشمند وجود ندارد.
کاربردهای قراردادهای هوشمند
Smart contract در صنایع مختلف کاربردهای گستردهای دارند:
مالی(DeFi): در سیستمهای مالی غیرمتمرکز برای وامدهی، سرمایهگذاری و معاملات استفاده میشوند.
مدیریت زنجیره تامین: برای ردیابی کالاها و خودکارسازی پرداختها استفاده میشوند.
املاک و مستغلات: برای خرید و فروش ملک بدون نیاز به واسطهها استفاده میشوند.
سیستمهای رایگیری: برای افزایش شفافیت و امنیت در انتخابات استفاده میشوند.
بیمه و سلامت: برای پرداخت خودکار بیمه و مدیریت دادههای سلامت استفاده میشوند.
پلتفرم های معروف برای Smart contract چیست؟
برخی از پلتفرمهای معروف برای اجرای Smart contract عبارتند از:
اتریوم(Ethereum):اتریوم اولین و معروفترین پلتفرم برای قراردادهای هوشمند.
بایننس اسمارت چین(Binance Smart Chain): یک پلتفرم سریع و کمهزینه برای اجرای قراردادها.
پولکادات(Polkadot): یک پلتفرم چند زنجیرهای که امکان اجرای قراردادها روی چند بلاکچین را فراهم میکند.
سولانا(Solana): یک پلتفرم سریع و مقیاسپذیر برای قراردادهای هوشمند.
زبان برنامه نویسی برای Smart contract چیست؟
برای نوشتن Smart contract قراردادهای هوشمند، از زبانهای برنامهنویسی خاصی استفاده میشود:
سالیدیتی(Solidity): زبان اصلی برای نوشتن قراردادهای هوشمند در اتریوم است.
راست(Rust): یک زبان مدرن و ایمن که در پلتفرمهایی مانند سولانا استفاده میشود.
ویپر(Vyper): یک زبان سادهتر و امنتر برای نوشتن قراردادهای هوشمند در اتریوم.
آینده Smart contract چیست؟
Smart contract در آینده نقش مهمی در تحول صنایع مختلف خواهد داشت.
Smart contract در آینده نقش مهمی در تحول صنایع مختلف خواهد داشت. با پیشرفت فناوریهایی مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیا(IoT)، کاربردهای جدیدی برای قراردادهای هوشمند ایجاد خواهد شد. همچنین، بهبود مقیاسپذیری و امنیت بلاکچینها، استفاده از قراردادهای هوشمند را گستردهتر خواهد کرد.
سخن نهایی مقاله Smart Contract چیست:
در این مقاله سعی بر آن بود که به سوال قرارداد هوشمند چیست؟ پاسخ روشنی داده شود. قرارداد هوشمند یکی از مهمترین نوآوریهای دنیای فناوری هستند که با حذف واسطهها، افزایش شفافیت و امنیت، تحول بزرگی در صنایع مختلف ایجاد کردهاند. با وجود چالشهایی مانند آسیبپذیری کدها و مسائل قانونی، آینده این فناوری بسیار روشن است و انتظار میرود در سالهای آینده کاربردهای بیشتری پیدا کند.
سوالات متداول
آیا قراردادهای هوشمند قابل تغییر هستند؟
خیر، پس از اجرای قرارداد، تغییر شرایط آن بسیار دشوار است.
آیا Smart contract امن هستند؟
بله، قراردادهای هوشمند به دلیل استفاده از رمزنگاری و بلاکچین، امنیت بالایی دارند.
تیم تحریریه کدام بروکر، گروهی از نویسندگان و تحلیگران برجسته بازارهای مالی را شامل میشود که سالها است در حوزههای مختلف مالی مانند فارکس، ارزهای دیجیتال و بازار بورس و سهام فعالیت میکنند. اعضای تیم ما با تجربههای بالایی که طی این مدت در انجام معاملات و تحلیل به دست آوردهاند، میتوانند محتوایی کاربرپسند، منحصربهفرد، حرفهای و کاربردی تهیه کنند.